Er zijn duizend-en-één manieren om aan een vredevolle wereld te werken en er is er eentje die we allemaal kunnen toepassen: letten op onze woorden.

Nooit meer oorlog! Willen we dat dit meer is dan een jaarlijks weerkerende oproep die het goed doet in speeches, moeten we allemaal, elke dag, de rol spelen die we kunnen spelen.

Er zijn duizend-en-één manieren om aan een vredevolle wereld te werken en er is er eentje die we allemaal kunnen toepassen: letten op onze woorden.

De beide wereldoorlogen vallen niet los te zien van de retoriek die er aan voorafging. Opgezweept door vlag en vaderland en verblind door haatzaaiende propaganda liepen miljoenen mensen in de Eerste Wereldoorlog een vreselijk levenseinde tegemoet. En de ontmenselijking van Joden luidde de Holocaust in.

Het is altijd nuttig om in herinnering te brengen hoe Joodse burgers als ongedierte, als parasieten en als profiteurs werden voorgesteld. Deze constante stroom aan antisemitische propaganda riep barbaars geweld op. 'Joden zijn toch geen mensen.'

Elke mens als mens zien. Lukt ons dat vandaag als samenleving altijd? Anno 2020 is de ontmenselijkende retoriek springlevend. Hondenfluitjes, soms met de kracht van een tromboneconcert, verdelen de samenleving. Heel wat politici, van wie je zou verwachten dat ze er alles aan doen om de samenleving bij elkaar te houden, vinden het een goed idee om hun bereik aan te wenden mensen tegen elkaar op te zetten. En van de al dan niet door partijen gesponsorde racistische propaganda en xenofobe leugens die online welig tieren kijkt een mens al niet meer op.

Het went. En dat is gevaarlijk. Onverschilligheid doodt.

Woorden zijn niet vrijblijvend. Woorden zijn de uiting van hoe we denken, waar we voor staan en wie we zijn. Woorden zijn daden.

Als oorlogen de samenleving uitbeelden die we niet willen zijn, dan leren ze ook welke samenleving we wel willen zijn. Een samenleving waar mensen gelijk zijn, elkaar respecteren en elkaars waarde erkennen, hoe verschillend ze ook moge wezen. Een samenleving waar mensen die het niet eens zijn een consensus zoeken en de rechterlijke macht in alle onafhankelijkheid kan opereren. Een samenleving waar niet de wet van de sterkste heerst, maar waar minderheden en individuen te allen tijde worden beschermd. En niet omdat dit moet van een wetje, maar omdat het evident en rechtvaardig is.

Het is geen toeval dat uit de Tweede Wereldoorlog de Universele Verklaring voor de Mens is voortgevloeid. Mocht deze verklaring anno 2020 worden opgesteld, zou ze er even universeel uitzien? De vraag stellen is ze wellicht beantwoorden.

Onder jongeren zien we dat autoritaire en intolerante stromingen aan een zorgwekkende opmars bezig zijn. Onze samenleving bewijst zichzelf een grote dienst door zogenaamd economisch irrelevante richtingen in ons onderwijs te heropwaarderen. Taal en geschiedenis herinneren ons aan de complexiteit van de wereld, verschaffen inzicht in de donkere kanten van het mens-zijn en vormen een antidotum tegen totalitair zwart-witdenken. Taal en geschiedenis herinneren ons aan wie we zijn.

Taal en geschiedenis zijn noodzakelijk. Om te beseffen, om te weten. En vooral omdat het gevaarlijk is te vergeten.

Groen-Gangmaker, 11 november 2020.